Στον Πλάτανο τα παλαιότερα χρόνια λειτούργησαν τέσσερις νερόμυλοι,που ο καθένας απ’αυτούς,είχε ξεχωριστή γοητεία.
Κατηφορίζοντας κανείς από την καλντιριμένια σκάλα του Πλατάνου και σε απόσταση εκατόν πενήντα περίπου μέτρων από το πέτρινο καμπυλωτό και παραδοσιακό γεφύρι,που αγκαλιάζει το Βρασιάτη ποταμό,συναντούσε τον πρώτο νερόμυλο του Μηνά του Πετρίδη,που προηγούμενο κύρη του είχε τον Παπατζανή,ο οποίος χρημάτισε ιερέας του Πλατάνου το έτος 1902 και παράλληλα με τα ιερατικά του καθήκοντα,εκτελούσε και χρέη μυλωνά.Ο μύλος αυτός δεν υπάρχει πια,δυστυχώς.Ο θάνατος του μπαρμπα-Μηνά του μυλωνά έφερε και το δικό του θάνατο.Λίγο πιο πέρα από τον Πετριδαίικο μύλο,κάτω από αιωνόβια θεόρατα πλατάνια δεσπόζει ο Λατσαίικος μύλος.Ο μύλος αυτός με τον ωραίο αυλόγυρο του ,που ολόκληρος σκεπάζεται από τα πανέμορφα βαθύσκια πλατάνια του,γνώρισε δόξες στα χρόνια του γερο-Μιχάλη του μυλωνά.Χιλιάδες ιστορίες μπορούν να διηγηθούν τα πλατάνια του μύλου αυτού,αφού κάτω από τον ίσκιο τους κάθονταν και κρασόπιναν οι πελάτες του μύλου.Και αυτός ο μύλος σταμάτησε να λειτουργεί μετά τον θάνατο του μπαρμπα-Μιχάλη του Λάτση.
Πιο πάνω σε μικρή απόσταση βρίσκεται ο Βογιατζαίικος μύλος.Ο μύλος αυτός σώζεται,αλλά έπαψε να λειτουργεί μετά τον ξενιτεμό του κύρη του.
Στο κέντρο του χωριού και πλάι από τη δίστομη πέτρινη παραδοσιακή βρύση ,βρίσκεται ο Μπαρκαίικος μύλος. Ο μύλος αυτός στέκεται όρθιος,λειτουργεί και είναι ο μοναδικός πια που αλέθει το σιτάρι και το καλαμπόκι των Πλατανιτών και αποτελεί και ένα χώρο μουσειακό, αφού όλοι οι επισκέπτες του Πλατάνου γίνονται και δικοί του επισκέπτες.
Η λειτουργία των νερόμυλων του χωριού γίνεται με τη δύναμη του λευκού άνθρακα,δηλαδή του νερού,που τόσο απλόχερα δώρισε στον Πλάτανο ο Θεός.Το νερό που βγαίνει από το Μάτι,που βρίσκεται κάτω από την κεντρική Βρύση του χωριού,ενώνεται με τα νερά,που κατεβαίνουν από τις πηγές της Μάνας του Νερού και διοχετεύονται σε ένα μυλαύλακο βάθους 60-80 εκατοστών του μέτρου και πλάτους ενός μέτρου,που καταλήγει σε ένα ξύλινο μυλοβάγενο μήκους 10 περίπου μέτρων.Το μυλοβάγενο στο πάνω μέρος έχει μεγαλύτερο άνοιγμα και στο κάτω μέρος στενεύει για να γίνεται μεγαλύτερη η πίεση του νερού που πέφτει στη φτερωτή του μύλου.Βγαίνοντας το νερό από το νεροβάγενο με μεγάλη πίεση πέφτει πάνω στα φτερά ενός μεγάλου σιδερένιου τροχού,που έχει διάμετρο 1,80 - 2 μ. και βρίσκεται οριζόντια τοποθετημένος,και τον εξαναγκάζει να περιστρέφεται με μεγάλη ταχύτητα,γύρω από τον άξονά του.Ο τροχός αυτός λέγεται φτερωτή του μύλου.Στο κέντρο της φτερωτής είναι τοποθετημένος ένας σιδερένιος άξονας.Ο άξονας αυτός λέγεται αδράχτι του μύλου και έχει ως αποστολή τη μεταφορά της κίνησης από τη φτερωτή στο πάνω λιθάρι του μύλου,το οποίο θέτει σε περιστροφική κίνηση,όμοια με εκείνη της φτερωτής που βρίσκεται κάτω από τα λιθάρια του μύλου.Το πάνω μυλολίθαρο περιστρέφεται,ενώ το κάτω παραμένει ακίνητο.Τα μυλολίθαρα ή μυλόπετρες κατασκευάζονται από γρανίτη,χαλαζία,αλλά και από άλλες σκληρές πέτρες και έχουν διάμετρο 1,30- 1,50 μ. και πάχος 20-30 εκ.Οι εσωτερικές επιφάνειες είναι χαραγμένες και κοφτερές για να γίνεται ευκολότερη η μετατροπή του σιταριού ή καλαμποκιού σε αλεύρι.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:ΟΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΝΤΛΗΘΗΚΑΝ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ''ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΙΣ ΡΙΖΕΣ ΜΑΣ'' ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΤΡΙΩΤΗ ΜΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Χ. ΚΟΥΚΛΗ ΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΘΕΡΜΑ.ΤΗΛΕΦΩΝΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ 2109320356 / 6977345539
